L’interview
Armen Ayvazian : « Nous sommes depourvus de pensee strategique »
mardi 22 avril 2008 par Armine Adjamian

Directeur du Centre de recherches strategiques Ararat d’Erevan, chercheur au Matenadaran et Professeur assistant de Sciences politiques a l’Universite americaine d’Erevan, le Dr Armen Ayvazian est un eminent geopoliticien specialiste des problemes de securite de l’Armenie [1]. Son etat des lieux sur la pensee armenienne est sans concession, mais il ouvre une fenetre sur l’avenir. A mediter.

France-Armenie : Apres les derniers evenements survenus en Armenie, est-il encore possible d’envisager une alternance democratique ?

Armen Ayvazian : Non, il faut absolument creer l’alternance democratique. Les autorites doivent tout mettre en oeuvre pour avoir une veritable opposition constructive. L’Armenie est un petit pays disposant de moyens modestes pour construire la vie politique interieure. Progressivement, peut-etre, aura-t-on une vraie opposition. Mais actuellement on ne la voit pas emerger.

F.A. : Dans un de vos articles, vous avez ecrit : « Le savoir strategique national a mal evolue. » Pouvez-vous nous en dire plus ?

A.A. : Nous sommes devenus independants en 1991, et nous sommes pourtant depourvus de pensee strategique et securitaire. A l’epoque de l’Union sovietique, nous avions des specialistes dans les domaines des sciences, de la medecine et autres, mais pas d’experts capables de bien analyser les interets nationaux et les enjeux de la securite du pays, car il n’existait pas d’ecoles pour former dans ce domaine. Nous avons donc accumule beaucoup de lacunes sur la politique nationale et internationale. A present, nous avons des experts qui ont commence a travailler sur ces questions. Mais il faudra du temps pour resoudre ce probleme. Et ceci concerne aussi la diaspora. Les associations et les structures de la diaspora se sont toujours concentrees sur des evenements culturels et la reconnaissance du Genocide. Or, la reconnaissance du Genocide est une partie du probleme de securite de l’Armenie ; les autres sont l’Artsakh, le Djavakhk, le peril demographique, la securite economique et j’en passe… Il faut lier le peuple de la diaspora et surtout la jeunesse a la terre.

F.A. : Vous avez egalement ecrit : « Il faut faire evoluer la douleur armenienne du Genocide, qui est commemore chaque annee le 24 Avril, a une memoire strategique. » Qu’entendez-vous par la ?

A.A. : Il faut expliquer le but du Genocide en utilisant des termes strategiques et politiques. Le Genocide a resolu le probleme territorial pour les Turcs. Ils ont “purifie” les terres des Armeniens et aujourd’hui, 90% de nos terres sont occupees. La Turquie accuse l’Armenie d’etre une force d’occupation (ndlr : au sujet du Karabagh), mais le veritable occupant est la Turquie. Or, lorsque nous parlons de la reconnaissance du Genocide, nous ne lions pas cette question a la securite regionale et aux problemes de securite actuels de l’Armenie, laquelle a, aujourd’hui, une revendication territoriale. Nous avons resolu une partie du probleme en liberant des territoires. Le probleme du Genocide n’est pas une question morale. La situation strategique deplorable de l’Armenie contemporaine est le resultat du Genocide. Il faut absolument lier ces deux questions.

F.A. : Que pensez-vous du ministere de la diaspora qui vient d’etre cree par le nouveau president ?

A.A. : La diaspora est une ressource, une reserve et un potentiel pour l’Armenie plus importants que le petrole de l’Azerbaidjan. Il faut donc gerer cette ressource. Malheureusement, durant ces dix-sept dernieres annees, nous n’avons rien fait en ce sens. Par gerer, je n’entends pas commander ou gouverner, mais coordonner pour rendre la cooperation plus efficace. Plusieurs pays, comme la Chine et Israel, l’ont deja fait. Mais ce ministere pose un probleme : la diaspora est tres complexe et la Cause armenienne aussi. Pour travailler avec la diaspora, il faut bien connaitre a la fois la Cause et la diaspora. Parmi nos leaders, ils sont infiniment peu nombreux a avoir cette connaissance. C’est pour cette raison qu’il s’agit du poste le plus difficile.

F.A. : Comment evaluez-vous l’education patriotique en Armenie ? Y a-t-il une politique ciblee dans ce domaine ? L’annee derniere, dans l’une des grandes ecoles d’Erevan, le directeur a fait passer « les journees d’Azerbaidjan en Armenie ». Comment un tel derapage est-il possible ?

A.A. : Malheureusement, nous n’avons pas d’ecole a vocation nationale ou patriotique. Au lieu de nationaliser les ecoles sovietiques dont nous avons herite, nous les avons occidentalisees. Resultat : les diplomes des ecoles d’Armenie ont une approche tres limitee sur les interets de l’Armenie, la culture, la securite, le probleme de l’Artsakh dans sa globalite ou les dessous des relations armeno-turques. Achot Bleyan [2] qui dirige l’un des plus grands etablissements d’Erevan, l’ecole Mekhitar Sebastatsi, ou l’on accueille 2 300 eleves, est un individu hostile a toutes les valeurs nationales. Il est contre l’armee et il encourage les jeunes a ne pas faire leur service militaire. Il annonce publiquement qu’il faut rendre l’Artsakh a l’Azerbaidjan. Comment une telle politique contre-productive est-elle possible ? Le plus malheureux, c’est que le ministre de l’Education, Levon Mkrtchian, qui est le representant de la FRA Dachnaktsoutioun, n’a toujours pas reagi. Pire, meme : la FRA non plus n’a pas demande la demission du directeur de cette ecole.

Propos recueillis et traduits de l’armenien par Armine Adjamian

[1] Il est egalement l’auteur de plusieurs livres et articles remarquables sur la geopolitique et la securite de l’Armenie, l’identite armenienne ou le conflit du Karabagh. Vous pouvez les trouver sur son site

[2] Ancien ministre de l’Education de Levon Ter-Petrossian. Regarder le talk-show diffuse sur Armenia TV en cliquant ce lien

[3] Extraits de l’interview diffusee sur Radio-Armenie (Decines) le 12 avril. Pour l’ecouter dans son integralite, cliquer ici
Source : www.france-armenie.net

——————————————————————————————

Հարցազրույց

Արմեն Այվազյան`<<Մենք զուրկ ենք ռազմավարական գիտակցությունից>>
22 ապրիլի, 2008

Երևանում գործող <<Արարատ>> ռազմավարագիտական կենտրոնի տնօրեն, Մատենադարանի աշխատակից, Հայաստանի Ամերիկյան Համալսարանի դասախոս դր. Արմեն Այվազյանն աշխարհաքաղաքականության և Հայաստանի անվտանգության հիմնախնդիրների ճանաչված մասնագետ է [1]: Հայ ռազմավարական գիտակցության նկատմամբ նրա մոտեցումն անխնա է, սակայն այն բացում է մի պատուհան դեպի ապագան, որը խորհելու տեղիք է տալիս:

Ֆրանս-Արմենի. Արդյոք հնարավո՞ր է դեռ ակնկալել, որ Հայաստանում տեղի ունեցած վերջին իրադարձություններին կհաջորդի ժողովրդավարության հաստատումը։

Արմեն Այվազյան. Ոչ, ժողովրդավարության հաստատման համար պետք է պայմաններ ստեղծել: Իշխանությունները պարտավոր են ամեն ինչ անել իսկական կառուցողական ընդդիմություն առաջ բերելու համար: Հայաստանը փոքր երկիր է և ներքին քաղաքական կյանքը կարգավորելու սակավ հնարավորություններ ունի: Գուցե ժամանակի ընթացքում կունենանք իսկական ընդդիմություն: Բայց հիմա այդպիսի ընդդիմության ի հայտ գալը դեռևս չի նշմարվում:

Ֆ.-Ա. Ձեր հոդվածներից մեկում գրել եք <<Ազգային ռազմավարական գիտակցությունը թերզարգացած է>>: Կարո՞ղ եք մեզ համար փոքր-ինչ մանրամասնել:

Ա.Ա. 1991-ին մենք դարձանք անկախ, սակայն զուրկ` ռազմավարական և անվտանգության գիտակցությունից: Խորհրդային Միության ժամանակաշրջանում մենք ունեինք մասնագետներ գիտության, բժշկության և այլ բանագավառներում, բայց ոչ ազգային շահերը և երկրի անվտանգության էությունը վերլուծելու ունակ փորձագետներ, քանի որ գոյություն չունեին այդ բնագավառում կադրեր պատրաստող կրթական հաստատություններ: Ուստի և մենք շատ բացթողումներ ենք կուտակել ինչպես ազգային, այնպես էլ միջազգային քաղաքականության բնագավառում: Ներկայումս մենք ունենք փորձագետներ, որոնք սկսել են աշխատել այդ ուղղությամբ: Սակայն այս հիմնախնդիրը լուծելու համար ժամանակ է հարկավոր: Եվ դա վերաբերում է Սփյուռքին նույնպես: Սփյուռքի կազմակերպություններն ու կառույցները միշտ կենտրոնացել են մշակութային և Ցեղասպանության ճանաչման միջոցառումների վրա: Մինչդեռ Ցեղասպանության ճանաչումը Հայաստանի անվտանգության հիմանահարցի մի մասն է, իսկ մյուս մասերն են Արցախը, Ջավախքը, ժողովրդագրական ճգնաժամը, տնտեսական անվտանգությունը և այլն: Պետք է Սփյուռքին` հատկապես երիտասարդությանը կապել հողի հետ:

Ֆ.-Ա. Դուք նաև գրել եք հետևյալը` <<Ցեղասպանության համահայկական ցավը, որ նշվում է ամեն տարվա ապրիլի 24-ին, դեռ պետք է վերաճի ռազմավարական հիշողության>>: Ի՞նչ նկատի ունեք:

Ա.Ա. Ցեղասպանության նպատակը պետք է բացատրել` օգտագործելով ռազմավարական և քաղաքական չափորոշիչներ: Ցեղասպանությունը լուծել է թուրքերի տարածքային խնդիրը: Նրանք հողերը <<մաքրել>> են հայերից և այսօր մեր հողերի 90%-ը գրավված է: Թուրքիան մեղադրում է Հայաստանին զավթիչ ուժ (Ղարաբաղի հարցով) լինելու համար, բայց իսկական զավթիչը հենց Թուրքիան է : Սակայն, երբ մենք խոսում ենք ցեղասպանության ճանաչման մասին, մենք չենք կապում այդ հարցը տարածաշրջանի և Հայաստանի անվտանգության ներկա խնդիրներին։ Այսօր ցեղասպանության ճանաչման հարցը պետք է ունենա տարածքային պահանջի բնույթ: Ցեղասպանության ճանաչումը բարոյական հարց չէ: Արդի Հայաստանի ռազմավարական ողբալի իրավիճակը Ցեղասպանության արդյունք է: Պետք է անպայմանորեն այս երկու հարցերն իրար կապել:

Ֆ.-Ա. Ի՞նչ կարծիքի եք նոր նախագահի նորերս ստեղծած Սփյուռքի նախարարության մասին:

Ա.Ա. Սփյուռքը ռեսուրս է, պահուստային ուժ ու ներուժ Հայաստանի համար, ավելի կարևոր, քան Ադրբեջանի նավթը: Ուստի և պետք է կառավարել այդ ռեսուրսը: Դժբախտաբար, վերջին տասնյոթ տարիների ընթացքում մենք այդ ուղղությամբ ոչինչ չենք արել: Կառավարել ասելով, ես նկատի չունեմ հրամայել, այլ համակարգել ու համադրել` առավել արդյունավետ դարձնելու համար գործակցությունը: Բազմաթիվ երկրներ, ինչպես օրինակ Չինաստանը և Իսրայելը, արդեն իսկ այդպես են աշխատում: Բայց մի խնդիր կա. սփյուռքը ինչպես նաև Հայ Դատը շատ բարդ երևույթներ են: Սփյուռքի հետ աշխատելու համար պետք է միաժամանակ լավ ճանաչել Հայկական Հարցը և Սփյուռքը: Մեր առաջնորդներից շատ քչերն են, որ այդ իմացությունն ունեն: Այս իսկ պատճառով խոսքը գնում է մի շատ բարդ պաշտոնի մասին:

Ֆ.-Ա. Ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանում հայրենասիրական դաստիարակության վիճակը: Արդյո՞ք գոյություն ունի հստակ նպատակային քաղաքականություն: Անցյալ տարի Երևանի խոշոր դպրոցներից մեկում տնօրենը կազմակերպել էր <<Հայաստանում Ադրբեջանի օրեր>>: Ինչպե՞ս հնարավոր դարձավ նման անհեթեթությունը:

Ա.Ա. Ցավոք մենք չունենք ազգային և հայրենասիրական կոչումով դպրոց: Մեր ժառանգած խորհրդային դպրոցները ազգայնացնելու փոխարեն, մենք դրանք արևմտականացրել ենք: Արդյունքը` Հայաստանի դպրոցների շրջանավարտներն ունեն սահմանափակ մոտեցում Հայաստանի շահերի, մշակույթի, անվտանգության, Արցախի հիմնահարցի կամ հայ-թուրքական հարբերությունների խորքայնության մասին: Աշոտ Բլեյանը [2], որը ղեկավարում է Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիրը՝ Երևանի ամենամեծ դպրոցներից մեկը, որտեղ ուսանում են 2 300 աշակերտներ, վտանգավոր մարդ է ազգային բոլոր արժեքների առումով: Նա քաջալերում է երիտասարդներին չկատարել զինվորական ծառայությունը: Նա բացահայտ հայտարարում է, որ Արցախը պետք է հանձնել Ադրբեջանին: Ինչպե՞ս կարելի է այդպիսի շահավետ քաղաքականություն վարել հակառակորդի համար: Ամենացավալին այն է, որ կրթության նախարար Լևոն Մկրտչյանը, որը ՀՅԴ դաշնակցության ներկայացուցիչն է, մինչև հիմա չի արձագանքել: Ավելին, ՀՅԴ-ն նույնպես չի պահանջել այդ դպրոցի տնօրենի հրաժարականը:

Հարցազրույցը վարեց Արմինե Աճեմյանը [3]

——————–
[1] Նա նաև հեղինակ է աշխարհաքաղաքականության և Հայաստանի անվտանգության, հայ ինքնության և Ղարաբաղի հակամարտության մասին բազմաթիվ ուշագրավ գրքերի և հոդվածների: Տես նրա կայքը:
[2] Կրթության նախկին նախարար Աշոտ Բլեյան: Տես Արմենիա հեռուստաալիքի հեռարձակած հեռուստաբանավեճը:
[3] Հատվածներ ապրիլի 12-ին Ռադիո-Հայաստանի (ք. Դեսին) հեռարձակած հարցազրույցից: Ամբողջը լսելու համար, սեղմեք այստեղ:

Comments RSS